فروشگاههای اینترنتی و آنلاین هر روز بیشتر میشوند و پیشرفت میکنند. همه ما تجربه خرید آنلاین را داشتهایم و احتمالا تا چند سال آینده دیگر خبری از مغازههای حضوری و فیزیکی نباشد. اما تا به حال به این فکر کردهاید که اولین فروشگاههای اینترنتی چه زمانی به وجود آمدند؟ چه کسانی این خلاقیت را داشتند که از پتانسیل اینترنت برای فروش محصولات مختلف استفاده کنند؟ محصولاتی که خودشان هیچ نقشی در تولید آنها نداشتهاند! در این مقاله میخواهیم یکی از مهمترین وبسایتهای دنیا یعنی Amazon را که به عنوان بزرگترین خردهفروشی آنلاین جهان شناخته میشود، بررسی کنیم. با من در عظیم مدیا و مقاله روند تحول آمازون همراه باشید.
Amazon یک شرکت و Market Place اینترنتی است که محصولاتی مانند کتاب، موسیقی، فیلم، لوازم خانگی، لوازم الکترونیکی، اسباب بازی و بسیاری از کالاهای دیگر را به صورت مستقیم یا واسطه بین سایر خردهفروشان و میلیونها مشتری به فروش میرساند. این شرکت در زمینه ارائه خدمات مثل اجاره منابع ذخیرهسازی و محاسبات داده و به اصطلاح "رایانش ابری" هم فعالیت میکند. تاثیر قابل توجه این وبسایت به گونهای است که که در سال 2012، 1% از کل ترافیک اینترنت در آمریکای شمالی را به خود اختصاص داده است. کتابفروشی آنلاین آمازون یکی از مهمترین پیشروها در زمینه کتابهای الکترونیکی بوده است و دستگاه Kindle باعث رشد چشمگیر انتشار ebook ها شده است. در حال حاضر این شرکت میلیاردها دلار ارزشگذاری شده است و پایهگذار آن یعنی جف بزوس را به یکی از 2-3 نفر ثروتمند جهان تبدیل کرده است.
قبل از اینکه وبسایت آمازون راهاندازی شود، فروشگاههای زنجیرهای مانند Barnes & Noble ،Waldenbooks و Crown Books نامهایی آشنا در مراکز خرید آمریکا بودند. اما بزوس وبسایتی را طراحی کرد که نیازی به مغازههای بزرگ و شعبههای مختلف نداشته باشد. این سایت ابتدا در زمینه فروش کتاب فعالیت میکرد و کم کم به یکی از بزرگترین خردهفروشیهای جهان تبدیل شد و در حال حاضر نام امپراطوری آمازون را یدک میکشد!
جف بزوس در سال 1994 وبسایت آمازون را راهاندازی کرد. او که قبلا یکی از مدیران صندوق ریسک وال استریت بود، برای انتخاب نام سایت خودش دلایلی داشت. آمازون اسم طولانیترین رودخانه در آمریکای جنوبی است و اولین حرف آن هم اولین حرف در الفبای انگلیسی است. به همین دلیل بزوس احساس کرد که این نام میتواند مناسب باشد. بزوس در زمینه فروش محصولات تحقیقاتی انجام داد به این نتیجه رسید که فروش کتاب بهترین و منطقیترین انتخاب است.
البته آمازون اولین شرکتی نبود که در زمینه فروش آنلاین محصولات فعالیت خود را شروع کرد؛ Computer Literac، کتابفروشی سیلیکون ولی از سال 1991 شروع به فروش کتاب کرده بود. اما تفاوت آمازون این بود که هر کتابی را به هر خوانندهای در هر نقطه از آمریکا تحویل میداد. با وجود اینکه آمازون در زمینه فروش کتاب فعالیت داشت، بزوس از همان ابتدا ادعا میکرد که این سایت فقط یک خردهفروش نیست و به عنوان یک شرکت فناوری در زمینه تجارت معاملات آنلاین فعالیت میکند.
استراتژی تجاری Amazon در ابتدا با شک و تردید جامعه روبهرو شد. خیلی از روزنامهنگاران و تحلیلگران مالی نام این کمپانی را مسخره میکردند و میگفتند که این شرکت هم مثل خیلی از شرکتهای نوپای دیگر ورشکست خواهد شد. البته این سایت تا پایان سال 2001 سود چندانی به همراه داشت و این موضوع حرف منتقدان را تایید میکرد. اما بزوس به این توهینها اهمیتی نداد و معتقد بود که آنها از پتانسیل اینترنت برای رشد بیزنسها خبر ندارند. به نظر من همین آیندهنگری و توانایی بزوس در خلق ایدههای نوآورانه، او را به چنین ثروت افسانهای رسانده است.
برای آشنایی بیشتر با فروش آنلاین محصولات و خدمات، مقاله راه های افزایش فروش اینترنتی را بخوانید.
جف بزوس معتقد بود که برای موفقیت در مارکت پلیس باید خیلی سریع رشد کرد و کمپانی را توسعه داد. همینطور هم شد و آمازون تا دسامبر 1996 به 180 هزار مشتری دست پیدا کرد و کمتر از یک سال بعد و در اکتبر 1997 یک میلیون مشتری داشت! درآمد این کمپانی از 15.7 میلیون دلار در سال 1996 به 148 میلیون دلار در سال 1997 و پس از آن 610 میلیون دلار در سال 1998 افزایش پیدا کرد. موفقیت سوپر استور آمازون باعث شد تا بنیانگذار آن به عنوان شخصیت سال مجله تایم در سال 1999 معرفی شود.
این شرکت به سرعت در زمینههای دیگر هم گسترش پیدا کرد. مثلا برنامه Associates را راهاندازی کرد که وبسایتهای دیگر میتوانستند کالاهایی را برای فروش در آن ارائه دهند و سایت آمازون سفارش را دریافت میکرد و کمیسیون آن را پرداخت میکرد. در سال 1996 یک سایت با آمازون همکاری میکرد و این همکاری تا سال 1999 به 350 هزار سایت رسید.
این سایت هر روز بیشتر گسترش پیدا میکرد و علاوه بر کتاب شروع به فروش موزیک، ویدئو، لوازم الکترونیکی، بازیهای ویدئویی، نرمافزار، اسباببازی و ... کرد. آمازون برای حفظ این رشد و توسعه به سرمایهگذاران خصوصی بیشتری احتیاج داشت. بالاخره Amazon در سال 1997 به یک شرکت عمومی تبدیل شد و 54 میلیون دلار در بازار NASDAQ به دست آورد. این شرکت علاوه بر پول نقد توانست از سهام خود برای تأمین بودجه استراتژی رشد استفاده کند.
ارائه انواع محصولات به جذابیت این فروشگاه آنلاین اضافه کرد و خدمات مناسب آمازون تعداد زیادی مشتری وفادار و در نتیجه سود فوقالعادهای به دست آورد. بازاریابی اینترنتی محصولات در آمازون آنقدر موفق بود که یک اپلیکیشن آمازون برای گوشیهای هوشمند ساخته شد. همچنین به وجود آمدن ابزارهای شخصیسازی، خرید محصولات را بر اساس سابقه خرید مشتری و توصیه بر اساس دادههای خریداران دیگر خیلی راحتتر کرد. علاوه بر این انتشار نظرات مشتریان در مورد محصولات باعث ایجاد "جامعهای از مصرفکنندگان" شد که به یکدیگر کمک میکردند تا هر کالایی از کتاب مناسب گرفته تا بهترین همزن برقی را پیدا کنند.
سوپر استور آمازون محدودیتهای مربوط به فروشگاههای فیزیکی و حضوری را نداشت و میتوانست به افراد زیادی در هر جایی خدمات ارائه دهد؛ به همین دلیل تا سال 1997 بیش از 2.5 میلیون عنوان کتاب داشت و در همان سال 148 میلیون دلار فروخت. این شرکت دارای 1.5 میلیون مشتری در بیش از 150 کشور جهان بود. سهام این کمپانی در 15 مه 1997 به قیمت 18 دلار عرضه شد و سرمایه بازار تقریبا 438 میلیون دلار بود. قیمت سهام آمازون در سال 2017 به بیش از 980 دلار رسید و ارزش کل بازار آمازون تا 475 میلیارد دلار اعلام شد. در حال حاضر قیمت سهام این کمپانی ۳٬۳۳۱ دلار و درآمد آن ۳۸۶٫۱ میلیارد دلار است. اما پیشرفت و تحول آمازون به سادگی شکل نگرفته است و پشت همه این موفقیتها دلایلی وجود دارد. مثل توسعه مداوم کسب و کار و توجه به تحول دیجیتال!
اگر به توسعه و تحول در زمینه خدمات آنلاین علاقه دارید، مقاله آیتونز و تحول دیجیتال در صنعت موسیقی را از دست ندهید.
موفقیت مارکت پلیس آمازون در فروش کتاب به تجارت الکترونیکی اجازه داد تا گامهایی فراتر از این بردارد. آمازون کم کم شروع به فروش انواع مختلف محصولات کرد و این به شرکت کمک کرد تا سریعتر رشد کند.
همانطور که در قسمت قبلی گفتیم، جف بزوس ادعا میکرد که Amazon تنها یک خردهفروشی نیست و یک شرکت فناوری است. او برای تأکید بر این نکته در سال 2002 شرکت خدمات وب آمازون (AWS) را راهاندازی کرد که در ابتدا دادههایی در مورد الگوهای ترافیک اینترنت، محبوبیت وبسایت و سایر آمار برای توسعهدهندگان و بازاریابان ارائه میداد. این شرکت در سال 2006 AWS را با Elastic Compute Cloud یا EC2 که قدرت پردازش رایانه را به صورت کوچک یا بزرگ اجاره میدهد، گسترش داد. در همان سال سرویس ذخیرهسازی ساده (S3) که ذخیره اطلاعات را از طریق اینترنت اجاره میداد، در دسترس قرار گرفت.
S3 و EC2 خیلی سریع به موفقیت رسیدند و این ایده را که شرکتها و افراد نیازی به داشتن منابع محاسباتی ندارند، به راحتی به نمایش گذاشتند. این سرویسها درآمد فوقالعادهای به همراه داشتند و کمپانی بزرگی مثل نتفلیکس هم از آنها استفاده میکند. با وجود بخشهای مختلف آمازون، عمده درآمد این شرکت از طریق فروش محصولات آنلاین به دست میآید.
اگر به پیشرفت کمپانی بزرگی مثل نتفلیکس علاقه دارید، حتما مقاله سرگذشت نتفلیکس را بخوانید.
استراتژی بزوس در زمان تاسیس Amazon این بود که موجودی نداشته باشد و به انبار نیازی پیدا نکند. اما آمازون در سال 1997 و برای کنترل بیشتر روی تحویل کالاها، اقدام به نگهداری موجودی در انبارهای خود کرد. این شرکت در سال 2000 خدماتی را راهاندازی کرد که به شرکتها و افراد اجازه میداد محصولات خود را از طریق سایت Amazon بفروشند. تجارت رو به رشد مدیریت موجودی آمازون باعث شد که در سال 2012 به اندازه 775 میلیون دلار از Kiva Systems خریداری کند؛ خرید چه چیزی؟ بله رباتهایی که بتوانند در زمینه انبارداری و کنترل موجودی کار کنند.
برای آشنایی با نقش هوش مصنوعی و ربات در صنعت زنجیره تامین و انبارداری، مقاله نقش هوش مصنوعی در بخش لجستیک را بخوانید.
آمازون در اوایل دهه 2000 متوجه شد که روی یک معدن طلا از فناوری نشسته است. سیستمهای رایانهای فروشگاه آنلاین Amazon آنقدر قوی بودند که این کمپانی تصور میکرد که میتواند به راحتی گسترش پیدا کند و پایه و اساس بسیاری از فروشگاههای آنلاین دیگر باشد. برنامههای مختلفی مثل سرویس دوستیابی Tinder و بازی Candy Crush از سیستمهای آمازون استفاده کردند و با فراگیر شدن آیفون تا سال 2010، خدمات وب آمازون هم رواج پیدا کرد. به هر حال سیستمهای آمازون ساده و مقرون به صرفه بودند و خیلی از کمپانیها میتوانستند از آنها استفاده کنند.
کم کم کمپانیهای علی بابا، گوگل، مایکروسافت و IBM رقابت سختی را با آمازون شروع کردند، اما آمازون در زمینه رایانش ابری (cloud computing) پیشرفت زیادی کرده بود. این شرکت در سال 2017 حدودا 15 میلیارد دلار فروش داشت و با اجازه دادن به برنامهنویسیان و توسعهدهندگان نرم افزار برای توسعه الکسا، ابزارهای ماشین لرنینگ یا محاسبات خودکار، خود را به عنوان پایه و اساسی برای نسل بعدی فناوری معرفی کرد.
زیرساخت های محاسباتی در آمازون باعث ایجاد یک کسب و کار تبلیغاتی شده است که به سایر کسب وکارها کمک میکند تا مشتریان احتمالی را بر اساس علایق آنها شناسایی کنند. آمازون با کمی بیش از 1 میلیارد دلار فروش آگهی، هنوز مشکلی برای کمپانیهای گوگل و فیسبوک ایجاد نکرده است. اما کارشناسان تبلیغات میگویند که با وجود دادهها تخصص نرمافزاری بالای آمازون، امکان رشد بیشتر و سریعتر برای آن وجود دارد.
کیندل یکی دیگر از نوآوریها و مراحل مهم تحول آمازون بود. آمازون در سال 2007 فروش Kindle e-readers را آغاز کرد و این خلاقیت کمپانی کمک زیادی به بازار کتابهای الکترونیکی کرد. همچنین در سال 2011 یک تبلت ارزانقیمت به نام Kindle Fire معرفی کرد که تا سال 2012 50% از تبلتهای سیستم عامل اندروید گوگل را تشکیل میداد. در سال 2014، تقریبا 5 میلیارد دلار دستگاه کتابخوان الکترونیکی محبوب کیندل به فروش رسید!
این شرکت میخواست کتابهای الکترونیکی را با قیمتی ثابت، بسیار کمتر از کتابهای چاپی بفروشد و این موضوع باعث شکایت بسیاری از شرکتهای انتشاراتی شد. شکاف بین ناشران کتاب و شرکت Amazon تا سال 2010 بیشتر شد. حتی شرکت انتشاراتی Macmillan Books تهدید کرد که کتابهای الکترونیکی خود را از این وبسایت خارج میکند و با حذف همه کتابهای چاپی و الکترونیکی Macmillan از این سایت به تهدید خود عمل کرد. آمازون طی چند هفته تسلیم شد و به مک میلان و سایر ناشران اجازه داد تا قیمت کتابهای الکترونیکی را تعیین کنند.
این شرکت در سال 2009 اولین خط چاپ کتاب خود را با نام AmazonEncore معرفی کرد. این خط شامل چاپ کتابهای محبوب جهان بود و به افراد مختلف اجازه میداد که کتابهای الکترونیکی خودشان را منتشر کنند. بلندپروازی و جاهطلبی این کمپانی باعث شد که انتشارات آمازون در سال 2011 با هدف توسعه و انتشار عناوین خاص تاسیس شود. آمازون در همان سال اعلام کرد که کتابهای الکترونیکی Kindle از همه کتابهای چاپ شده فروش بیشتری داشتهاند.
گرچه آمازون امروزه صرفا به عنوان یک فروشنده کتاب شناخته نمیشود، اما درآمد بسیاری از ناشران کتاب همچنان از طریق فروش در این سایت است. به هر حال آمازون یک رقیب جدی در زمینه نشر و فروش کتاب است و احتمالا به زودی کمپانی بزرگتری نسبت به آن به وجود نخواهد آمد.
سیر تحول آمازون با رونمایی از محصولات دیگر کامل میشد. مثلا این کمپانی در سال 2012 با محصول Amazon Fire HD وارد بازار تبلت شد. همچنین در سال 2014 از Amazon Fire TV رونمایی کرد که محصولی برای پخش ویدئو و صدا بود. هر دوی این محصولات با موفقیت مطلوب و متوسطی روبهرو شدند. البته یکی از محصولات این کمپانی هم با شکست بدی روبهرو شد. این محصول که در سال 2014 ساخته شد و Fire Phone نام داشت، به منظور رقابت با گوشیهای آیفون و اندروید ساخته شده بود؛ اما کاملا شکست خورد و تولید آن یک سال بعد متوقف شد.
این شرکت تصمیم به جایی گرفت و به جای صرف هزینه برای تولید تلفنهای هوشمند، یک دستیار دیجیتالی خانگی به نام Amazon Echo را در سال 2015 طراحی کرد. برای اولین بار بود که آمازون دستگاهی به عنوان اسپیکر خانگی عرضه میکرد. دستورالعمل هوش مصنوعی این دستگاه میتوانست به سوالات پاسخ دهد، هر محصولی که میخواستید را در وبسایت آمازون سفارش دهد و موسیقی پخش کند. هماکنون این دستگاه یکی از اصلیترین تجهیزات خانه های هوشمند است.
این کمپانی در صنعت سرگرمی هم فعالیت خود را آغاز کرد. Amazon Studios در سال 2010 راهاندازی شد و فقط تعداد کمی در هالیوود میدانستند که میتوان از بلندپروازیهای این شرکت در صنعت سینما استفاده کرد. این بخش نوپا بخش ارسال فیلمنامه آنلاین را فعال کرد و هزاران فیلمنامه برای فیلمهای بلند سینمایی و تلویزیونی دریافت کرد؛ اما تنها تعداد کمی از آنها را توسعه داد.
برنامه طنز سیاسی "Alpha House" ساخته جان گودمن در سال 2013 و درام پلیسی "Bosch" در سال 2015 به نمایش درآمدند. فیلمهای مختلفی مثل "Mozart in the Jungle" و "Transparent" در این صنعت مورد استقبال قرار گرفتند؛ اما آمازون همچنان به عنوان مبنای استراتژی پر رونق Netflix شناخته میشود.
آمازون در سال 2017 سینمایی درام "Manchester by the Sea" را تولید کرد که به عنوان اولین شرکت پخش کننده فیلم نامزد اسکار بهترین فیلم شد و اتفاق جالب و تاریخسازی را رقم زد.
پل درگارابدیان، تحلیلگر ارشد رسانهای comScore در آن زمان گفت:
"دو یا سه سال پیش تصور این که آمازون یک فیلم در جشنواره اسکار داشته باشد، تقریبا غیرقابل تصور بود."
AmazonStudios تا به حال هفت بار نامزد جایزه اسکار شده است و در نهایت سه مورد از آنها را به دست آورده است.
در ضمن این کمپانی در حال ساخت سریال پرهزینه و عظیم ارباب حلقهها است که احتمالا فصل اول آن در سال 2022 پخش میشود.
یکی دیگر از فعالیتهای آمازون در صنعت سرگرمی، خریداری یک استودیوی بازیهای ویدئویی بوده است. این استودیو مجموعهای از بازیها مثل "Breakaway" را منتشر کرده است و برای مدت کوتاهی دارای یک تیم ورزش الکترونیکی Twitch بوده است.
نکته مهم این است که آمازون هیچ وقت به موفقیتهایی که به دست میآورد راضی نیست و به دنبال پیشرفت بیشتر است. اخیرا آگهیهای شغلی نشان میدهند که آمازون به دنبال ویراستاران خبری است تا بتواند از موضوعات پرطرفدار که به احتمال زیاد در الکسا - دستیار مجازی موجود در بلندگوهای اکو - مورد استفاده قرار میگیرد، استفاده کند. علاوه بر مواردی که گفته شد، یک دستگاه پخش موسیقی به نام Amazon Music Unlimited را برای رقابت با Pandora و Spotify راهاندازی کرده است.
تحول دیجیتال آمازون یک الگو برای کسب و کارهای دیگر است و میتواند الهامبخش بیزنسهای نوپا باشد. اگر به تحول دیجیتال کسب و کارتان علاقه دارید، مقاله ضرورت تحول دیجیتال برای بهبود تجارت را از دست ندهید.
یکی از آرزوهای دیرینه آمازون این بوده است که در زمینه مواد غذایی هم فعالیت کند. این کمپانی از سال 1999 که میلیونها دلار در HomeGrocer.com سرمایهگذاری کرد، اولین سوپرمارکت آنلاین خود را راهاندازی کرد. اما در نهایت توانست در سال 2007 اولین سرویس تحویل مواد غذایی خود یعنی AmazonFresh را راهاندازی کند.
AmazonFresh در سال 2013 گسترش پیدا کرد و به شهرهایی مثل لس آنجلس و سان فرانسیسکو هم رسید. کم کم شهرهای بیشتری از جمله سن دیه گو، نیویورک، فیلادلفیا، توکیو و لندن هم اضافه شدند. این سرویس در ابتدا مشکلاتی برای ارائه سرویس سریع به مشتریان داشت. مثلا با مشکل ترافیک در شهر لس آنجلس روبهرو شد و این باعث ایجاد یک سری شک و تردید شد. اما این مشکلات هم کم کم رفع شدند. به هر حال AmazonFresh برای راحتی بیشتر مشتریان فعالیت میکند و به همین نسبت خرید از آن گرانتر از بازار محله درمیآید. مشترکین باید اعضای Amazon Prime باشند و 99 دلار در سال هزینه کنند. علاوه بر این AmazonFresh یک عضویت ماهانه اضافی با 14.99 دلار هزینه هم دارد.
کمپانی آمازون در سال 2017 اعلام کرد که با خرید سوپرمارکتهای زنجیرهای Whole Foods Market در یک معامله به ارزش بیش از 13 میلیارد دلار موافقت کرده است و این، یکی از معاملات بزرگی است که آمازون در زمینه صنعت غذا انجام داده است. خیلی از شهروندان و عابران از بازار Whole Foods در خیابان بزرگی در مرکز شهر لس آنجلس خرید میکنند.
منابع: britannica | latimes